- 12 December 2023 -
“Grootste arbeidsmarktprobleem is groeiende kloof tussen zorgaanbod en zorgvraag.”
Actie is geboden, zegt Jessica Hohenschon, projectleider arbeidsmarkt namens Zorg aan Zet, als we kijken naar de kloof tussen zorgvraag en -aanbod. “Zonder aanvullende acties loopt het personeelstekort in Zuid-Limburg in de sector zorg en welzijn in 2027 op naar 3.500 medewerkers. In 2032 zijn dat 6.100 medewerkers. Werk aan de winkel dus. We moeten inzetten op een combinatie van maatregelen voor de korte, middellange en lange termijn.”
Hebben, kennen, samen ontwikkelen
Voor de korte termijn zijn dat interventies die zich al hebben bewezen, die we snel kunnen inzetten en effect sorteren. Bij de middellange termijn ligt de focus op het adopteren van successen die elders zijn geboekt, en die we vervolgens op maat maken voor de regio. De lange termijn vraagt om grotere transformaties die bijdragen aan een duurzame oplossing van de regio-opgave.
“De arbeidsmarktproblematiek is niet meer oplosbaar als we doorgaan met zorg consumeren op dezelfde manier zoals we dat nu doen. Het vraagt om de zorg radicaal anders in te richten – samen met de zorgprofessionals én met behulp van sociale en technische innovaties. Echte transformatie en een andere houding van zorgwerkgevers, zorgmedewerkers en burgers.”
Wat is zorg?
Jessica: “Om de steeds groter wordende kloof tussen zorgvraag en zorgaanbod te verminderen moeten we herdefiniëren wat zorg is en duidelijk benoemen wat het niet (meer) is. Welke begeleiding of ondersteuning kan bijvoorbeeld door cliënten zelf of door het netwerk worden opgevangen? Alle burgers dragen zo samen verantwoordelijkheid voor duurzame zorg in de toekomst. Dit kan met innovatieve middelen en werkwijzen en met een verschuiving van verantwoordelijkheden in het netwerk.”
Het is voor Jessica duidelijk dat je door massa te maken en te werken met een totaalpakket met minder fragmentatie echt impact kunt maken. “Minstens zo belangrijk is het dat we als Mijnstreek Coalitie gezamenlijk kiezen voor bepaalde en/of een combinatie van interventies. Ons hoofddoel is: zorgprofessionals ontzorgen, het aantal werknemers in de zorg vergroten en het verwachte personeelstekort substantieel verminderen. We willen de weg vrijmaken voor een duurzame en veerkrachtige zorgsector, waarin de focus ligt op werkplezier, behoud, opleiding, ontwikkeling en innovatie.”
Slim organiseren, opleiden, werven en behouden
Er moet op verschillende borden worden geschaakt om én het zorgaanbod te verhogen én de zorgvraag te verlagen. Jessica ziet daarvoor een arsenaal aan mogelijkheden. Strategische personeelsplanning op basis van cijfers (datagedreven HR en lerend netwerk SPP) is er daar één van. Jessica: “Maar we zetten ook in op het aantrekken van nieuwe medewerkers. Uit de bekende opleidingstrajecten én door onbenut arbeidspotentieel te activeren (mensen zonder diploma, met afstand tot de arbeidsmarkt, statushouders, internationale instroom). Naast investering in professionals investeren we ook in het versterken van mantelzorgers door ze goed voor te bereiden en te scholen in het zorgproces (voorbeeld Academie voor patiënt en mantelzorger van MUMC+) . Hun inzet is onmisbaar!”
Het magneetprincipe en 2e spoor re-integratie
Het Magneetprincipe en 2e spoor re-integratie zijn interventies die worden ingezet om medewerkers te behouden. Jessica: “Het Magneetprincipe gaat uit van een cultuuromslag die medewerkers meer zeggenschap en autonomie geeft en meer ruimte voor interdisciplinair samenwerken. Deze insteek beoogt dat medewerkers langer verbonden blijven aan een organisatie.
Bij 2e spoor re-integratie gaat het om re-integratie bij een andere werkgever in de zorg en welzijn om zo mensen te behouden voor de sector.”
Naast het verhogen van het zorgaanbod en personeel aan de ene kant, is de andere kant van de medaille het verlagen van de zorgvraag. De Mijnstreek Coalitie heeft gekozen om optimaal in te zetten op initiatieven in buurten en wijken zoals voorgesteld in de Pluswijken en deze te betrekken bij de thuiszorg. Jessica: “Vooral op de lange termijn valt veel te winnen door met procesinnovaties de zorgvraag te verlagen.”
Maatwerkinterventies
En dan zijn er nog de maatwerkinterventies. Bestaande interventies die voor de Mijnstreek Coalitie op maat worden gemaakt en op middellange termijn hun vruchten moeten afwerpen.
“Wij denken dan bijvoorbeeld aan regionale traineeships, waarmee de trainee verschillende organisaties en werkvelden leert kennen. Of aan Het Potentieel Pakken: medewerkers bewust laten kiezen voor contractgrootte die bij hen past. Door middel van de HIS-implementation Health innovation school kunnen we organisaties ondersteunen om sociale- en technologische innovaties te implementeren en op te schalen.”
Aansluiten op wat loopt
De uitdagingen op de arbeidsmarkt zijn niet nieuw. Elke individuele organisatie onderneemt al initiatieven om arbeidsmarktproblematiek het hoofd te bieden. “En dat moet vooral ook zo blijven”, benadrukt Jessica. “Bij het toepassen van de interventies starten we niet vanaf nul maar sluiten we aan en stemmen we af op de activiteiten die bij de deelnemende organisaties al in gang zijn gezet.
De kracht van de coalitie ligt in het gezamenlijk opzetten van nieuwe initiatieven, maar ook in het delen van kennis en ervaringen, gezamenlijk optrekken en voortdurend ontwikkelen.”
“In 2028 is het tekort aan personeel het grootst vanwege massale pensionering zorgpersoneel en grote vergrijzing van de bevolking en daarmee meer hulpvragen. We moeten zowel kleine als grote kansen pakken.
De uitdaging is onder andere om jonge zorgverleners te binden en te boeien, omdat deze nu vaak uitstromen. Kijkend naar een mogelijk scenario: Als we het ziekteverzuim van 8% naar 7,4% laten dalen en deeltijd met 10% opplussen, dan daalt het tekort aan arbeidsuren van 74% naar 54%.”